Van 23 t/m 26 juli 2015 bezochten Rianne van de Ven en Noks Nauta de jaarlijkse SENG conferentie, die dit keer in Denver werd gehouden. SENG, Supporting Emotional Needs of the Gifted (www.sengifted.org), is een Amerikaanse non-profitorganisatie, die zich nu al 32 jaar bezighoudt met hoogbegaafdheid, eerst vooral met kinderen en de laatste jaren steeds meer met volwassenen en ouderen. Noks is dit jaar voor de derde keer gegaan en heeft inmiddels heel wat contacten opgebouwd. Rianne was voor het eerst en was getroffen door de open en warme sfeer.

Verslag SENG conferentie 2015

Van 23 t/m 26 juli 2015 bezochten Rianne van de Ven en Noks Nauta de jaarlijkse SENG conferentie, die dit keer in Denver werd gehouden. SENG, Supporting Emotional Needs of the Gifted (www.sengifted.org), is een Amerikaanse non-profitorganisatie, die zich nu al 32 jaar bezighoudt met hoogbegaafdheid, eerst vooral met kinderen en de laatste jaren steeds meer met volwassenen en ouderen. Noks is dit jaar voor de derde keer gegaan en heeft inmiddels heel wat contacten opgebouwd. Rianne was voor het eerst en was getroffen door de open en warme sfeer.
Jim Webb is een vaste aanwezige, hij is de oprichter van SENG en geeft er altijd diverse presentaties en cursussen. Dit jaar kreeg hij een ‘liftetime award’ voor alles wat hij heeft gedaan voor SENG en voor hoogbegaafden. Volkomen terecht natuurlijk. Wij zijn blij en trots dat Webb in september j.l.in Nederland keynote speaker was op de conferentie op 8 september die wij samen met het SLO organiseerden, ‘Een leven lang leren in ontwikkeling’.

Voorafgaand aan de conferentie organiseerde Linda Silverman in haar Gifted Development Center (GDC) een informeel samenzijn met wat hapjes en drankjes. Zo’n 30 personen – waaronder wij – waren uitgenodigd. We spraken er uitgebreid met Nancy Miller en Kathee Jones die de redactie vormen van het volgende nummer van het Advanced Development Journal. Dit is een tijdschrift – nu elektronisch – over hoogbegaafdheid bij volwassenen dat het GDC al sinds 1991 uitgeeft. Wij werden vriendelijk verzocht ook in Nederland een oproep te plaatsen namens hen, een zogenaamde ‘call for manuscripts’. Zie hiervoor onze volgende nieuwsbrief.

De conferentie begon op vrijdag 24 juli. Volgens de mensen die we hierover spraken, waren er dit jaar opvallend veel presentaties over hoogbegaafde volwassenen. Veel meer dan in andere jaren. Wij zijn heel blij met deze aandacht. Met diverse mensen die we al kenden (vaak via de mail) hebben we nu persoonlijk kennisgemaakt en daarnaast nieuwe mensen ontmoet. We hopen dat we met diverse mensen en organisaties kunnen gaan samenwerken, o.a. met de non-profitorganisatie GRO: http://www.gro-gifted.org/
We hadden een dummy bij ons met een in het Engels vertaald Vooroordelenspel Hoogbegaafdheid Volwassenen en daar blijkt duidelijk belangstelling voor te zijn. Ook een aantal pakketjes met in het Engels vertaalde leaflets van het IHBV vonden gretig aftrek.

Naast de vele workshops die tijdens de conferentie gegeven werden, vonden er ook “continuing education-sessions” (CE-sessions) plaats. SENG is een door de American Psychological Association geaccrediteerde onderwijspartner voor na/bijscholing. Deelnemers aan deze sessies ontvangen een certificaat en punten voor de registratie bij hun beroepsvereniging. Rianne had zich voor drie van dergelijke sessies ingeschreven.

In dit verslag geven we een korte weergave van een aantal sessies die over hoogbegaafde volwassenen gingen of die interessant zijn met betrekking tot hoogbegaafde volwassenen.
Noks Nauta deed op de vrijdagmiddag actief mee aan een sessie over het Gifted Elders project van SENG (http://sengifted.org/archives/articles/gifted-comes-of-age-a-seng-initiative). Jim Webb leidde die sessie in. Hij benadrukte hoe belangrijk het is dat er nu ook aandacht komt voor de oudere hoogbegaafden en vroeg ook aandacht voor het mooie egodocument van Annemarie Roeper van enkele jaren geleden, onder de titel ‘Growing old gifted’. Roeper is bekend door het oprichten van de Roeper school voor hoogbegaafden. In het artikel beschreef zij van binnen uit hoe het is om zelf oud én hoogbegaafd te zijn. Terry Friedrichs, aanspreekpunt voor dit project bij SENG leidde de sessie verder. Noks vertelde in het kort hoe zij zelf op 52 jarige leeftijd ontdekt had dat ze hoogbegaafd is. Hoe dit haar leven op allerlei manieren heeft veranderd. Welke mensen haar hebben gesteund in haar zoektocht en welke juist niet. Hoe zij nu ook vanuit het IHBV aandacht vraagt voor oudere hoogbegaafden. Ook gaf zij in het kort aan welke activiteiten vanuit het IHBV zijn gestart en tot welke uitkomsten twee recente onderzoeken in Nederland hebben geleid. Ellen Fiedler (inmiddels 74 en nog zeer actief) vertelde hoe haar eigen hoogbegaafdheid haar leven heeft beïnvloed en dat ze het zeer belangrijk vindt dat er aandacht voor is bij ouderen. Terry vroeg de aanwezigen zich aan te melden als belangstellenden voor het project, zodat we een mailinglijst kunnen samenstellen om mensen op de hoogte te houden en eventuele oproepen te doen.
Op de zondagochtend gaf Noks een presentatie onder de titel: ‘Boreout: How to recognize and overcome it?’ De zondagochtend is meestal niet zo’n gunstige ochtend omdat er al wat mensen zijn vertrokken. Toch zaten er ruim 20 mensen in de zaal en zij waren allen zeer in dit thema geïnteresseerd. Verveling, en bore-out als later stadium daarvan, is een ernstige situatie. Voorkom dat het zo ver komt en werk al jong aan het herkennen van je talenten en je passie. Heb je last van verveling, ga dan zo snel mogelijk erover praten en kom zelf ook met constructieve oplossingen. Bedenk daarnaast ook: de ideale baan bestaat niet en we moeten allemaal corvee doen! De presentatie van Noks is op de Engelse pagina van de website van het IHBV beschikbaar (klik hier).

Hieronder enkele impressies van de sessies die wij (Rianne en Noks) hebben bijgewoond:

Noks: diverse breakout sessions.

Aimee Yermish: Engaging the clients´ voice. Collaborative assessment and diagnosis.
Aimee heb ik al eerder gehoord op een SENG conferentie en ik heb haar onderzoeksrapport van een aantal jaren geleden gelezen, waarin ze over de therapeutische relatie met hoogbegaafde cliënten schrijft. Buitengewoon interessant en relevant. Haar presentatie nu ging over de wijze waarop zij haar assessments doet. Wij zouden dat intake noemen. Van groot belang is daarbij dat de cliënt gelijkwaardig meedoet. Ze gaf daar hele goede voorbeelden van. Ze meent dat de cliënt de expert is wat betreft zijn of haar eigen ervaringen. Van groot belang voor de therapeut (of in dit geval met name de intaker) is het stellen van goede vragen in de taal van de vraagsteller/ hulpvrager.
Het afnemen van een test moet volgens Aimee altijd een onderdeel zijn van een geheel onderzoek. Als mensen komen vragen om alleen een test met een getal als uitslag zegt ze altijd dat ze maar naar een ander moeten gaan. Een test is volgens haar nooit objectief. Tijdens het testen ben je ook bezig met angsten, werkgeheugen, traagheid, hoe het voelt, etc. Bij bepaalde antwoorden vraagt ze ook aan de cliënt hoe dat voelt. Ze geeft ook uitleg over de testen die ze afneemt. Ze weet van hoogbegaafden die een ’testing trauma’ hebben. Soms gebruikt ze foto’s en plaatjes om mensen hun verhaal te laten doen. In haar materiaal zit ook een lege kaart (kaart nr 16).

De rapportage bij haar bestaat uit drie mogelijkheden:
– A friendly letter
– Storybook with personalized fable
– Formal report (if needed)

Vervolgens geeft ze een aantal redenen waarom deze werkwijze juist voor hoogbegaafden zo goed is.
• Het is niet hiërarchisch
• Het respecteert de autonomie
• Het voedt de nieuwsgierigheid over zichzelf en over de test
• Het vermijdt inspelen op schuldgevoel (ik heb het fout gedaan)
• Het versterkt het cognitieve zelf
• Het helpt confrontatie te accepteren

Een vrijwilliger is vanuit het IHBV bezig nader onderzoek voor te bereiden naar de relatie hoogbegaafde – therapeut en Aimee wil hier van harte aan gaan meewerken. Daar zijn we natuurlijk erg blij mee.

Sharon Collins: Wisdom of a lifetime – Gifted seniors share their insights.
Sharon werkt zelf in het onderwijs en is via de woonplaats van haar ouders (The Villages in Florida) oudere mensen daar gaan interviewen. In The Villages was een groep oudere hoogbegaafden, die zich ‘My gifted life’ noemde. Inmiddels bestaat die groep niet meer. Bij haar interviews vroeg ze o.a. naar wat hoogbegaafdheid voor deze persoon betekende. Uit de verhalen die ze heeft verzameld bleek dat veel mensen spijt hadden van de verspilde tijd in hun leven. Veel mensen geven als adviezen aan anderen: ‘Follow your dreams’. Sharon vraagt zich af hoe we oudere en jongeren hoogbegaafden bij elkaar kunnen brengen. Iemand uit de zaal vertelde dat ze hoogbegaafde kinderen en ‘surrogaat grootouders’ bij elkaar brengt en die brieven aan elkaar laat schrijven.

Grace Malonai: Sex and intimacy in gifted relationships.
Grace is psychotherapeut en houdt zich al lang bezig met hoogbegaafden. Ze ziet in haar praktijk veel kinderen en ouders en heeft daarnaast een uitgebreid onderzoek gedaan naar ouders van hoogbegaafde kinderen (en daar ook diverse malen over gepresenteerd). Haar presentatie over dit onderwerp (sex and intimacy) leek me interessant, maar ze vertelde niet veel nieuws en het was ook niet gebaseerd op onderzoek. Dat pretendeerde ze overigens ook niet. Ze wilde met deze presentatie bereiken dat mensen erover gaan praten. Tijdens de discussie kwamen de termen ’sapiosexuality’ en ‘pansexuality’ aan de orde. Academisch gezien wel interessant maar de vraag blijft, zoals ze zelf ook al formuleerde, wat de impact van de kenmerken van hoogbegaafdheid is op seksuele gezondheid.

Lisa Erickson: Coming out gifted as an adult.
Lisa werkt al dertig jaar in Seattle als psychotherapeut voor hoogbegaafde volwassenen. Ze geeft ook les aan psychotherapeuten over hoogbegaafdheid. Ze weet dus wel waar ze het over heeft. Een zeer belangrijke boodschap van haar is: atypisch is niet hetzelfde als abnormaal! Ze vertelt ook hoe stereotypen over hoogbegaafdheid mensen belemmeren in hun ‘coming-out’. Als een van de voorbeelden haalde ze het verhaal van een vriendin van haar aan, die is biostatisticus, zichtbaar erg intelligent en nieuwsgierig. Maar ze ontkent met klem dat ze hoogbegaafd is.
Lisa ziet dat er vier stadia zijn in het verloop van de coming-out van hoogbegaafden. Nadere informatie staat ook in haar artikel hierover.

Kate Maupin: Cheating and the gifted child – how to build honesty and confidence at school and at home.
Kate heeft recent een boek gepubliceerd over ‘Cheating’ door hoogbegaafde kinderen. Ze werkt zelf in het hoogbegaafdenonderwijs en kwam dit fenomeen op het spoor, ook al omdat ze het gedrag zelf heeft vertoond. Cheating is een spectrum dat bestaat uit o.a. oneerlijkheid, dingen verzwijgen, liegen etc. tot en met manipulatie. Ze heeft haar boek gebaseerd op wat kinderen (grade 8 tot 12) zelf erover vertelden. Ze meent dat het kan worden gezien als een negatief coping mechanisme. Ze geeft als voorbeeld een jongen die de handtekening van zijn moeder namaakt en die gebruikt op school.
Ook niet-hoogbegaafde kinderen vertonen cheating. Het verschil zit hem in de creativiteit van het cheatinggedrag, die is bij HB kinderen hoger.
Kate vindt het van belang om te weten waarom kinderen dit gedrag vertonen. Op nummer 1 staat ‘verveling’. Ze zoeken naar iets spannends. Verder zien ze vaak de mazen in het net van bijvoorbeeld regels. Volgens Kate is er altijd een reden. Ze geeft aan dat voor deze kinderen de rationalisaties van hun gedrag vaak sterker zijn dan het morele aspect ervan.
Dit thema vind ik uitermate interessant en relevant en ik zou bij hoogbegaafde volwassenen wel eens na willen gaan in hoeverre ze dit uit het verleden herkennen en in hoeverre ze er nu nog mee bezig zijn. Zo weten we dat verveling op het werk kan leiden tot contraproductief gedrag en ik meen dat dit zeker ook onder cheating kan vallen. Nu nog een geschikte NL term vinden.
Ze geeft als advies om deze kinderen taken te geven waarbij ze gebruik kunnen maken van hun sterke kanten.

Sonja Esterhuyse Falck: Attachment Styles and Experience of Workplace Interpersonal Relating in Intellectually Gifted Adults
Sonja werkt als psychotherapeut en coach in Londen. Ze heeft enkele jaren geleden in het kader van haar doctoraat psychotherapie onderzoek gedaan naar hechtingsstijlen (er worden er vier onderscheiden) van een groep Mensaleden in de UK en de implicatie daarvan op het werk. Uit haar onderzoek bleek dat er onder deze Mensaleden een groter aandeel was van mensen met een zogenaamde vermijdende hechtingsstijl dan in de gemiddelde bevolking. Zij vond een samenhang met interpersoonlijke problemen op het werk. Vanuit de deelnemers was er veel herkenning voor de resultaten van haar onderzoek. Deze bevindingen hebben ook implicaties voor het begeleiden van hoogbegaafde kinderen naar volwassenheid. En voor het begeleiden van hoogbegaafde volwassenen. Haar thesis staat op de website van het IHBV op de Engelse pagina.

Ellen Fiedler: What’s life’s journey like for gifted adults?
Ellen is gepensioneerd hoogleraar in het onderwijs en houdt zich ook al jaren met hoogbegaafde volwassenen en ouderen (in het SENG gifted elders initiative) bezig. Ze is nu ook bezig met een boek. Ze maakt daarbij gebruik van een indeling in levensfasen die is afgeleid van de indeling van Erikson, maar zij heeft die aangepast op basis van haar ervaring met hoogbegaafden. Uit elke fase geeft ze voorbeelden van wat er in die fase van belang is. Hier haar indeling:

Young Adulthood:
• Seekers—Approximately ages 18-25
• Voyagers—Approximately ages 25-35
Middle Adulthood:
• Explorers—Approximately ages 35-50
• Navigators—Approximately ages 50-65
Late Adulthood:
• Actualizers—Approximately ages 65-80
• Cruisers—Approximately 80 and beyond

Model Developed by Ellen D. Fiedler, based on the work of Erik Erikson ~ Slide adapted from: Fiedler & Webb, 2011 ~

Rianne – Drie CE-sessions

Jim Webb: Gifted Children and Adults: Neglected Areas op Practice
Jim Webb gaf in een 3 uur durende ‘continued education’-sessie aan op welke gebieden hij ziet dat hoogbegaafdheid in de maatschappij over het hoofd gezien, verkeerd begrepen, gemisdiagnostiseerd en zelfs verwaarloosd wordt.

Nadia Webb: The Gifted Brain
Nadia Webb is de “niece-daughter” van Jim Webb. Ze is de dochter van Jim’s broer, maar na diens overlijden kind-aan-huis bij Jim. Een dame met een fikse lijst aan diploma’s. Zij was ook een van de auteurs van het bekende boek over de misdiagnoses. Maar de sessie nu ging over het brein. Nadia is psycholoog en neuropsycholoog. In deze sessie probeerde zij de deelnemers voldoende informatie mee te geven om een soort van ‘bullshit-detector’ te ontwikkelen. Er wordt namelijk heel veel onzin in de wereld verteld over het brein en al zeker over het hoogbegaafde brein. Dit gaat met name over de scheiding van linker- en rechterhersenhelft. Deze is helemaal niet zo sterk als velen aangeven. Ook hield ze een sterk pleidooi voor het kritisch beoordelen van onderzoeken/artikelen die met fmri-plaatjes dingen ‘bewijzen’. Er zit een zeer sterke complexiteit in de wijze waarop resultaten van fmri-scans geïnterpreteerd worden. Hoe mooier de plaatjes en hoe meer het brein een “glow” laat zien, des te kritischer moet je als lezer zijn volgens haar. Schertsend noemt men deze gepopulariseerde vorm van ‘wetenschap’ “blobology” of “neuroporn”
Nadia gaf aan dat men in de neurowetenschap gewoonweg heel veel nog niet weet. Vaak wordt neuroscience als de hoogste autoriteit neergezet, maar zij hield een vurig pleidooi voor “the integrity of not knowing”
Wat weten we dan wel? Ze legde een paar basisprincipes van de hersenen uit; zaken die we wel weten, zoals het myelinisatie-proces van de hersenen, de verschillen tussen mannen en vrouwen, de verschillende delen van het brein en hun functies en de logica in hoe de hersenen opgebouwd zijn.

Linda Silverman, Anne Marie Beneventi, Linda Powers Leviton: Qualitative and Quantitative assessment of the Gifted
In deze sessie vertelde Linda Silverman over hoe volgens haar hoogbegaafdheid het beste vastgesteld kan worden. En dat gaat verder dan enkel een IQ-test. Ze hield een sterk pleidooi over hoe belangrijk een IQ-test is, maar ook hoe slecht de WISC V (in Amerika al in gebruik) is om hoogbegaafdheid mee vast te stellen. Silverman zelf is een groot fan van de g-factor van intelligentie. “I’m the G-lady” zei ze. Ze is geen fan van de Wechsler testen, deze gaan niet ver genoeg; het plafond van de test ligt te laag voor hoogbegaafdheid.
Anne-Marie Beneventi is beheerder van de nalatenschap van Annemarie Roeper. Zij vertelde in het tweede deel van deze sessie hoe Roeper haar assessments deed en hoe zij die richtlijnen nog steeds belangrijk vindt. “Qualitative Assessment” is een proces met 3 stappen: A: Wie is dit kind? B: Is dit kind hoogbegaafd, en zo ja: hoe? C: Hoe ondersteunen we dit kind het beste? De rode draad door dit verhaal is het unieke van “the self” van een HB-kind en het bevorderen van authenticiteit.
De dames van deze workshop zijn sterke pleitbezorgers voor het idee: de essentie van hoogbegaafdheid zit ‘m niet in prestaties, maar in de innerlijke beleving.
Na de dood van Annemarie Roeper mogen zij van de nabestaanden in de scholen en de opleiding tot assessor de naam van Roeper niet meer gebruiken. Daarom heet het nu The Columbus Group Assessment. Er zijn maar 2 personen echt opgeleid in de werkwijze van Roeper door 15 jaar met haar samen te hebben gewerkt. Naast Anne Marie Beneventi is dat de derde spreekster van deze sessie: Linda Powers Leviton. Beide dames zijn bezig om een opleiding te starten om de werkwijze van Roeper voort te zetten.